Przed wojną
Historia zegarków Pobieda rozpoczęła się w roku 1936. Radziecki przemysł zegarkowy był przestarzały, więc władze postanowiły kupić technologię z zachodu. Na ofertę odpowiedziała francuska firma LIP (Frederik Lipman), która miała dostarczyć rysunki, narzędzia i maszyny do produkcji następujących mechanizmów:
Kaliber Lip T18 = Zwiezda
Kaliber Lip 26 = Pobieda
Kaliber Lip 40 = Zim
Z powodu wybuchu wojny w 1939 roku współpraca między LIP a Rosjanami wygasła i odżyła dopiero sześć lat później…
Po wojnie
W 1945 roku wojna dobiegła końca i wraz z nastaniem czasu pokoju powstał plan pierwszego radzieckiego zegarka dla ludu. Nazwę Pobieda (Zwycięstwo) dla uczczenia końca wojny, jak i sam projekt „Czerwonej 12” zaaprobował osobiście Józef Stalin. W listopadzie 1945 roku w fabryce Penzy na bazie kalibru LIP 26 powstały pierwsze prototypy, natomiast masowa produkcja rozpoczęła się w roku 1946 w Penzie i 1. Moskiewskiej Fabryce Zegarków. Radziecki odpowiednik LIP 26 został nazwany K-26 (wg późniejszej nomenklatury: kaliber 2602).
Roczniki
Żaden prototyp z 1945 roku nie jest znany. [Edycja: Egzemplarze z roku 1945 zostały odkryte w ostatnich latach. Zobacz artykuł: Pobieda „Czerwona 12”]
Egzemplarze z 1946 i 1947 roku z Penzy i 1. Moskiewskiej Fabryki Zegarków są ekstremalnie rzadkie. Część egzemplarzy była produkowana w srebrnych kopertach, ich ceny na aukcjach oscylują obecnie w okolicach 1000 dolarów.
Egzemplarze z lat 1948-1949 również są bardzo rzadkie i należą do kolekcjonerskich rarytasów.
Egzemplarze z lat 50. i początku lat 60. są już częściej spotykane, choć i tutaj modele w dobrym stanie są bez wątpienia ozdobą każdej kolekcji.
Miejsca produkcji
Prototypy z Penzy datowane są na 1946 rok. Od 1946 roku rozpoczyna się również produkcja w 1. Moskiewskiej Fabryce Zegarków. W 1949 roku do produkcji dołączają Petrodworecka Fabryka Zegarków i Czystopolska Fabryka Zegarków. Egzemplarze z 1949 i 1950 roku spoza 1. Moskiewskiej Fabryki Zegarków spotykane są bardzo rzadko. 1951 rok to start produkcji w Zakładach im. Maslennikowa (ZiM) a 1953 w 2. Moskiewskiej Fabryce Zegarków.
Lata produkcji w poszczególnych fabrykach rozkładają się następująco:
Penza – 1945-1948
1. Moskiewska Fabryka Zegarków – 1946-1956**
Petrodworecka Fabryka Zegarków – 1949(?)-1958
Czystopolska Fabryka Zegarków – 1949-1960
2. Moskiewska Fabryka Zegarków – 1953-1964
Zakłady im. Maslennikowa (ZiM) – 1950-2004
Odmiany
W pierwszych latach produkowany jest tylko jeden model, wymieniona już wcześniej Czerwona 12. Dopiero w roku 1949 pojawiają się kolejne odmiany tarcz.
Katalog z roku 1953 przedstawia 10 wersji Pobied z małą sekundą (plus 3 Pobiedy z małą sekundą w złotych kopertach) oraz 4 wersje z sekundą centralną. W katalogu z 1960 roku mamy opisanych już 108 odmian Pobied z małą sekundą oraz 25 odmian Pobied z dużą sekundą centralną. W tamtych czasach jest to bez wątpienia marka, która posiadała najwięcej wariacji stylistycznych.
„Stare” Pobiedy produkowane są do połowy lat 60. Później produkcja jest kontynuowana jedynie w Zakładach im. Maslennikowa (ZiM). Niestety, to już tylko echo dawnej świetności. Głównie za sprawą mechanizmu i wykonania. Nowy kaliber 2602 jest po prostu toporny i nie dorównuje urodą egzemplarzom z końca lat 40., lat 50. i początków lat 60.
K-26, czyli kaliber 2602
Pobiedy były wyposażane w 15 kamieniowy mechanizm K-26 (później nazywany: kaliber 2602), zbudowany na bazie francuskiego Lip 26. Kaliber 2602 był prostą, niezawodną i bardzo trwałą konstrukcją. Bez wątpienia wytrzymał próbę czasu, nawet dziś, po ponad 60 latach, zegarki na bazie 2602 dokładnie odmierzają czas. Pierwszy był mechanizm z małą sekundą, po kilku latach pojawił się mechanizm z tzw. wysokim mostkiem i sekundą centralną (kaliber 2608).
W katalogu z 1960 roku kaliber 2602 opisany jest następująco:
„Mechanizm zegarowy o średnicy 26 mm ze stalowym wychwytem kotwicowym na 15 rubinowych kamieniach. Po jednym pełnym nakręceniu sprężyny zegarek chodzi nie mniej niż 34 godziny. Średnia dobowa odchyłka wynosi +45 sekund.”
Oznaczenie kodowe 2602, zgodnie z późniejszą radziecką nomenklaturą, rozszyfrowuje się następująco:
– pierwsze dwie cyfry, a więc 26 to średnica mechanizmu, czyli 26 mm
– 02 oznacza zegarek o naciągu manualnym, z subsekundą, bez systemu antywstrząsowego
W produkcji, w latach 50., pojawiło się kilka modeli tzw. Pobiedy de luxe, czyli mechanizmu wzbogaconego o system antywstrząsowy (kaliber 2603). Z zewnątrz te egzemplarze wyróżniały się zakręcanym deklem. Wszystkie Pobiedy klasyczne miały dekiel wciskany.
Mechanizmy były wykonane starannie, pięknie zdobione w paski genewskie. Na kole naciągu znajdowały się napis „Pobieda” i trzy gwiazdki, werki były numerowane, bito znaczek fabryki oraz napis „15 kamieni” i – zazwyczaj – datę produkcji w formacie kwartał-rok.
Zmiany w czasie kalibru 2602
1946 – 1947 – pierwsze wersje, jeszcze dosyć surowe, bez pasków genewskich. Mechanizmy z Penzy miały sześciocyfrowe numery seryjne i obok nich małą czcionką wybitą datę. W przypadku mechanizmów moskiewskich data była wybita większą czcionką a numery seryjne były czterocyfrowe. Znane są również prototypy z 1. kwartału 1946 roku bez numerów seryjnych!
Choć przyjmuje się, że produkcja w Penzie skończyła się na roku 1947, to ostatnio w sieci pojawiło się zdjęcie mechanizmu z 2. kwartału 1948 – http://forums.watchuseek.com/f10/last-pensa-pobeda-922646.html
1948 – 1-1949 – mechanizmy z tzw. szlifem wczesnomoskiewskim, czyli cienkie paski, pasków było 13. Te mechanizmy są już produkowane wyłącznie w 1. Moskiewskiej Fabryce Zegarków. Numery werków dalej są czterocyfrowe.
2-1949 – początek lat 60. – szlif w szerokie paski. Numery seryjne werków pięciocyfrowe.
koniec lat 70. i później – toporna wersja mechanizmu, bez zdobień.
Inne różnice
Do 3-49 podziałka na półmostku balansu opisana była na półkolu, miała 7 dłuższych kresek i 6 kresek krótszych pomiędzy nimi. Od 4-49 podziałka miała 7 równej długości kresek.
Do roku 1953 śrubki mocujące kamień nakrywkowy na balansie były wkręcane od góry. Później od dołu.
Numery seryjne Pobied były pięciocyfrowe. Wyjątkiem są werki z 1. Moskiewskiej Fabryki Zegarków produkowane od roku 1946 do 1. kwartału roku 1949 włącznie (te werki miały numery czterocyfrowe) i werki z Penzy z lat 1946-1947, które miały numery sześciocyfrowe.
Są znane prototypy z Penzy i 1. Moskiewskiej Fabryki Zegarków z 1. kwartału 1946 bez numerów seryjnych.
Ponadto werki z 1. Moskiewskiej Fabryki Zegarków z lat 1954-1956 miały nietypowe sześciocyfrowe numery seryjne.
Mosiężne koła wychwytowe i kotwice były stosowane do 1949 roku. Od 1950 roku stalowe.
